Welke informatiesystemen vallen onder ENSIA?
Onder ENSIA vallen alle informatiesystemen die essentieel zijn voor de bedrijfsvoering van overheidsorganisaties en die persoonsgegevens of vertrouwelijke informatie verwerken. Dit omvat primaire systemen zoals financiële administratie, HRM en zaaksystemen, maar ook ondersteunende infrastructuur zoals netwerken en databases. Daarnaast vallen koppelingen met landelijke voorzieningen zoals DigiD, Suwinet en e-Herkenning altijd onder ENSIA-scope. Het correct identificeren van deze systemen is cruciaal voor compliance met de wettelijke rapportageverplichting.
Wat is ENSIA en waarom bepaalt dit welke systemen je moet beoordelen?
ENSIA staat voor Eenduidige Normatiek Single Information Audit en is een wettelijk verplicht verantwoordingsproces voor overheidsorganisaties. Het bundelt toezicht op informatieveiligheid en sluit aan op de gemeentelijke Planning & Control-cyclus. ENSIA verplicht gemeenten, provincies, waterschappen en ministeries om jaarlijks te rapporteren over de staat van hun informatiebeveiliging.
De normatiek is gebaseerd op de Baseline Informatiebeveiliging Overheid (BIO), die op haar beurt is afgeleid van de internationale ISO 27001-standaard. Door ENSIA te volgen, toon je aan dat je organisatie voldoet aan de minimale beveiligingseisen die de overheid stelt. Dit is niet alleen belangrijk voor compliance, maar ook voor het beheersen van risico’s rondom datalekken, cyberaanvallen en privacyschendingen.
Het bepalen welke informatiesystemen onder ENSIA vallen is essentieel omdat je alleen dan een compleet beeld krijgt van je beveiligingssituatie. Een incomplete inventarisatie leidt tot blinde vlekken in je verantwoording en kan betekenen dat kritieke systemen onvoldoende worden beveiligd. Voor een professionele ondersteuning bij dit proces kun je een ENSIA assessment laten uitvoeren.
Welke categorieën informatiesystemen vallen onder ENSIA?
ENSIA-rapportage omvat verschillende categorieën informatiesystemen die samen het digitale landschap van je organisatie vormen. Het onderscheid tussen kernsystemen en randapparatuur is hierbij belangrijk: kernsystemen zijn direct noodzakelijk voor de bedrijfsvoering, terwijl randapparatuur ondersteunend is.
Primaire systemen vormen de basis van je bedrijfsvoering:
- Financiële systemen: Voor budgettering, facturering en financiële administratie
- HRM-systemen: Voor personeelsadministratie, salarisverwerking en verlofregistratie
- Documentmanagementsystemen: Voor opslag en beheer van officiële documenten en besluiten
- Zaaksystemen: Voor het registreren en afhandelen van aanvragen en vergunningen
Ondersteunende infrastructuur maakt de werking van primaire systemen mogelijk:
- Netwerken: Zowel interne netwerken als verbindingen met externe partijen
- Servers en databases: Waar applicaties draaien en gegevens worden opgeslagen
- Back-up en herstelvoorzieningen: Voor continuïteit bij calamiteiten
Externe koppelingen met landelijke voorzieningen vallen altijd onder ENSIA:
- DigiD: De webapplicatie die gebruiken maken van authenticatie van burgers bij digitale dienstverlening en dat zullen de meeste webformulieren zijn. Dit valt onder de ENSIA-audit
- Suwinet: Voor gegevensuitwisseling in het sociale domein. Dit valt onder de ENSIA-audit
- e-Herkenning: Voor authenticatie van bedrijven en ondernemers
- Basisregistraties: Zoals BRP, BAG en andere landelijke registers
Hoe bepaal je of een specifiek systeem onder ENSIA-scope valt?
Het bepalen of een informatiesysteem onder ENSIA-scope valt, vraagt om een systematische beoordeling. De classificatie is gebaseerd op drie pijlers: vertrouwelijkheid, integriteit en beschikbaarheid. Deze CIA-driehoek helpt je om de kritikaliteit van elk systeem objectief te beoordelen.
Volg deze stappen voor een grondige scope-bepaling:
- Inventariseer alle informatiesystemen binnen je organisatie, inclusief applicaties, databases en infrastructuurcomponenten
- Classificeer de verwerkte gegevens op basis van hun vertrouwelijkheidsniveau en privacygevoeligheid
- Beoordeel de bedrijfskritikaliteit door te bepalen wat de impact is als het systeem uitvalt of gecompromitteerd wordt
- Controleer wettelijke verplichtingen die specifiek voor bepaalde systemen gelden
- Evalueer externe koppelingen met andere organisaties of landelijke voorzieningen
Grijze gebieden vragen om extra aandacht. Mobiele apparaten vallen onder ENSIA als ze toegang geven tot vertrouwelijke systemen of gegevens bevatten. Cloud-diensten en SaaS-applicaties zijn zeker relevant, ook al draaien ze niet op je eigen infrastructuur. De verantwoordelijkheid voor beveiliging blijft bij jouw organisatie liggen, ongeacht waar de systemen fysiek staan.
De informatiebeveiligingsfunctionaris speelt een centrale rol bij scope-bepaling. Deze functionaris heeft het overzicht over alle informatiesystemen en kan de risico’s inschatten. Voor systemen met authenticatiefunctionaliteit, zoals koppelingen met DigiD, is een apart DigiD assessment nodig om te voldoen aan de specifieke beveiligingseisen.
Wat zijn de meest voorkomende informatiesystemen in ENSIA-rapportages?
Bepaalde informatiesystemen komen vrijwel altijd terug in ENSIA-rapportages van overheidsorganisaties. Deze systemen zijn zo kritiek voor de bedrijfsvoering dat ze standaard in scope vallen.
Financiële systemen staan altijd centraal omdat ze de volledige financiële huishouding ondersteunen. Denk aan systemen voor begrotingsbeheer, crediteurenadministratie en subsidieverlening. Een verstoring of datalek heeft directe financiële en reputationele gevolgen.
Zaaksystemen vormen het hart van de dienstverlening. Hier worden alle aanvragen, vergunningen en bezwaren geregistreerd en afgehandeld. Deze systemen bevatten vaak grote hoeveelheden persoonsgegevens van burgers.
Burgerzaken-applicaties verwerken de meest gevoelige persoonsgegevens. Systemen voor paspoorten, rijbewijzen en BRP-registratie vallen altijd onder ENSIA vanwege hun directe koppeling met identiteitsgegevens.
Sociale domein systemen zijn essentieel voor gemeenten:
- WMO-systemen voor maatschappelijke ondersteuning
- Jeugdzorgsystemen voor hulpverlening aan minderjarigen
- Participatiesystemen voor re-integratie en uitkeringen krachten de P-wet
Personeelssystemen bevatten vertrouwelijke informatie over medewerkers, inclusief salarisgegevens, beoordelingen en medische informatie. De bescherming hiervan is wettelijk verplicht onder de AVG.
Koppelingen met landelijke voorzieningen vallen altijd onder ENSIA-scope. Dit betreft niet alleen de technische koppeling zelf, maar ook de systemen die deze koppelingen gebruiken voor hun processen.
Welke systemen worden vaak vergeten in ENSIA-assessments?
Bepaalde informatiesystemen blijven regelmatig buiten beeld bij ENSIA-scope bepaling, terwijl ze wel degelijk relevant zijn voor de informatieveiligheid. Deze blinde vlekken kunnen leiden tot incomplete rapportages en onbeheerste risico’s.
Back-upsystemen worden vaak als technische infrastructuur gezien en niet als zelfstandig te beoordelen systeem. Toch bevatten back-ups kopieën van alle vertrouwelijke gegevens. Als deze onvoldoende beveiligd zijn, ontstaat een extra risico op datalekken.
Logging- en monitoringtools registreren wie wanneer toegang heeft gehad tot systemen en gegevens. Deze logbestanden zijn zelf ook beschermingswaardig omdat ze inzicht geven in beveiligingsmaatregelen en gebruikersgedrag.
Toegangscontrolesystemen zoals Active Directory of identity management-oplossingen beheren de digitale sleutels tot al je systemen. Een compromittering hiervan geeft toegang tot alles, wat deze systemen extra kritiek maakt.
Ontwikkel- en testomgevingen bevatten vaak kopieën van productiedata. Als deze omgevingen minder streng beveiligd zijn dan productie, ontstaat een beveiligingslek via de achterdeur.
Voorkom blinde vlekken met deze concrete stappen:
- Maak een volledige applicatie-inventarisatie inclusief alle ondersteunende systemen en tools
- Betrek IT-beheerders actief bij de scope-bepaling, zij kennen de technische details
- Controleer alle datastromen om verborgen koppelingen en gegevensuitwisseling te identificeren
- Inventariseer ook tijdelijke systemen zoals projectapplicaties of pilots met persoonsgegevens
- Documenteer bewust uitgesloten systemen met een onderbouwing waarom ze buiten scope vallen
Hoe BKBO helpt met het bepalen van ENSIA-scope
Wij ondersteunen overheidsorganisaties bij het identificeren en beoordelen van informatiesystemen die onder ENSIA vallen. Onze aanpak bestaat uit drie fases: inventarisatie, classificatie en scope-validatie. We beginnen met een gestructureerde vragenlijst waarmee je zelfstandig een eerste beeld krijgt van je situatie.
Vervolgens voert onze lead auditor een quick scan uit om samen met jouw IT-beheerders en informatiebeveiligingsfunctionaris de inventarisatie te vervolledigen. We brengen niet alleen de voor de hand liggende systemen in kaart, maar besteden expliciet aandacht aan vaak vergeten componenten zoals back-upsystemen en ontwikkelomgevingen.
Onze toegevoegde waarde:
- Ervaring met meer dan 1.843 audits bij overheidsorganisaties, waaronder ruim 90 gemeenten
- Diepgaande kennis van overheidsspecifieke systemen zoals Suwinet, DigiD en zaaksystemen
- Praktische scope-workshops waarbij we samen met jouw team de systemen doorlopen
- Heldere rapportages die direct bruikbaar zijn voor je ENSIA-verantwoording
- Gecertificeerde register IT-auditors die zowel technisch als procesmatig kunnen adviseren
We hanteren een ‘geen gekibbel garantie’ met vaste prijzen inclusief eventuele heraudits. Hierdoor weet je vooraf precies waar je aan toe bent, zonder verrassingen achteraf. Voor zowel on-premise applicaties als SaaS-oplossingen kunnen we Third Party Memoranda afgeven die je auditlast verminderen.
Wil je zekerheid over je ENSIA-scope en een complete inventarisatie van je informatiesystemen? Neem contact met ons op voor een vrijblijvend gesprek over hoe we jouw organisatie kunnen ondersteunen bij ENSIA-rapportage.
Onder ENSIA vallen alle informatiesystemen die essentieel zijn voor de bedrijfsvoering van overheidsorganisaties en die persoonsgegevens of vertrouwelijke informatie verwerken. Dit omvat primaire systemen zoals financiële administratie, HRM en zaaksystemen, maar ook ondersteunende infrastructuur zoals netwerken en databases. Daarnaast vallen koppelingen met landelijke voorzieningen zoals DigiD, Suwinet en e-Herkenning altijd onder ENSIA-scope. Het correct identificeren van deze systemen is cruciaal voor compliance met de wettelijke rapportageverplichting.
Wat is ENSIA en waarom bepaalt dit welke systemen je moet beoordelen?
ENSIA staat voor Eenduidige Normatiek Single Information Audit en is een wettelijk verplicht verantwoordingsproces voor overheidsorganisaties. Het bundelt toezicht op informatieveiligheid en sluit aan op de gemeentelijke Planning & Control-cyclus. ENSIA verplicht gemeenten, provincies, waterschappen en ministeries om jaarlijks te rapporteren over de staat van hun informatiebeveiliging.
De normatiek is gebaseerd op de Baseline Informatiebeveiliging Overheid (BIO), die op haar beurt is afgeleid van de internationale ISO 27001-standaard. Door ENSIA te volgen, toon je aan dat je organisatie voldoet aan de minimale beveiligingseisen die de overheid stelt. Dit is niet alleen belangrijk voor compliance, maar ook voor het beheersen van risico’s rondom datalekken, cyberaanvallen en privacyschendingen.
Het bepalen welke informatiesystemen onder ENSIA vallen is essentieel omdat je alleen dan een compleet beeld krijgt van je beveiligingssituatie. Een incomplete inventarisatie leidt tot blinde vlekken in je verantwoording en kan betekenen dat kritieke systemen onvoldoende worden beveiligd. Voor een professionele ondersteuning bij dit proces kun je een ENSIA assessment laten uitvoeren.
Welke categorieën informatiesystemen vallen onder ENSIA?
ENSIA-rapportage omvat verschillende categorieën informatiesystemen die samen het digitale landschap van je organisatie vormen. Het onderscheid tussen kernsystemen en randapparatuur is hierbij belangrijk: kernsystemen zijn direct noodzakelijk voor de bedrijfsvoering, terwijl randapparatuur ondersteunend is.
Primaire systemen vormen de basis van je bedrijfsvoering:
- Financiële systemen: Voor budgettering, facturering en financiële administratie
- HRM-systemen: Voor personeelsadministratie, salarisverwerking en verlofregistratie
- Documentmanagementsystemen: Voor opslag en beheer van officiële documenten en besluiten
- Zaaksystemen: Voor het registreren en afhandelen van aanvragen en vergunningen
Ondersteunende infrastructuur maakt de werking van primaire systemen mogelijk:
- Netwerken: Zowel interne netwerken als verbindingen met externe partijen
- Servers en databases: Waar applicaties draaien en gegevens worden opgeslagen
- Back-up en herstelvoorzieningen: Voor continuïteit bij calamiteiten
Externe koppelingen met landelijke voorzieningen vallen altijd onder ENSIA:
- DigiD: De webapplicatie die gebruiken maken van authenticatie van burgers bij digitale dienstverlening en dat zullen de meeste webformulieren zijn. Dit valt onder de ENSIA-audit
- Suwinet: Voor gegevensuitwisseling in het sociale domein. Dit valt onder de ENSIA-audit
- e-Herkenning: Voor authenticatie van bedrijven en ondernemers
- Basisregistraties: Zoals BRP, BAG en andere landelijke registers
Hoe bepaal je of een specifiek systeem onder ENSIA-scope valt?
Het bepalen of een informatiesysteem onder ENSIA-scope valt, vraagt om een systematische beoordeling. De classificatie is gebaseerd op drie pijlers: vertrouwelijkheid, integriteit en beschikbaarheid. Deze CIA-driehoek helpt je om de kritikaliteit van elk systeem objectief te beoordelen.
Volg deze stappen voor een grondige scope-bepaling:
- Inventariseer alle informatiesystemen binnen je organisatie, inclusief applicaties, databases en infrastructuurcomponenten
- Classificeer de verwerkte gegevens op basis van hun vertrouwelijkheidsniveau en privacygevoeligheid
- Beoordeel de bedrijfskritikaliteit door te bepalen wat de impact is als het systeem uitvalt of gecompromitteerd wordt
- Controleer wettelijke verplichtingen die specifiek voor bepaalde systemen gelden
- Evalueer externe koppelingen met andere organisaties of landelijke voorzieningen
Grijze gebieden vragen om extra aandacht. Mobiele apparaten vallen onder ENSIA als ze toegang geven tot vertrouwelijke systemen of gegevens bevatten. Cloud-diensten en SaaS-applicaties zijn zeker relevant, ook al draaien ze niet op je eigen infrastructuur. De verantwoordelijkheid voor beveiliging blijft bij jouw organisatie liggen, ongeacht waar de systemen fysiek staan.
De informatiebeveiligingsfunctionaris speelt een centrale rol bij scope-bepaling. Deze functionaris heeft het overzicht over alle informatiesystemen en kan de risico’s inschatten. Voor systemen met authenticatiefunctionaliteit, zoals koppelingen met DigiD, is een apart DigiD assessment nodig om te voldoen aan de specifieke beveiligingseisen.
Wat zijn de meest voorkomende informatiesystemen in ENSIA-rapportages?
Bepaalde informatiesystemen komen vrijwel altijd terug in ENSIA-rapportages van overheidsorganisaties. Deze systemen zijn zo kritiek voor de bedrijfsvoering dat ze standaard in scope vallen.
Financiële systemen staan altijd centraal omdat ze de volledige financiële huishouding ondersteunen. Denk aan systemen voor begrotingsbeheer, crediteurenadministratie en subsidieverlening. Een verstoring of datalek heeft directe financiële en reputationele gevolgen.
Zaaksystemen vormen het hart van de dienstverlening. Hier worden alle aanvragen, vergunningen en bezwaren geregistreerd en afgehandeld. Deze systemen bevatten vaak grote hoeveelheden persoonsgegevens van burgers.
Burgerzaken-applicaties verwerken de meest gevoelige persoonsgegevens. Systemen voor paspoorten, rijbewijzen en BRP-registratie vallen altijd onder ENSIA vanwege hun directe koppeling met identiteitsgegevens.
Sociale domein systemen zijn essentieel voor gemeenten:
- WMO-systemen voor maatschappelijke ondersteuning
- Jeugdzorgsystemen voor hulpverlening aan minderjarigen
- Participatiesystemen voor re-integratie en uitkeringen krachten de P-wet
Personeelssystemen bevatten vertrouwelijke informatie over medewerkers, inclusief salarisgegevens, beoordelingen en medische informatie. De bescherming hiervan is wettelijk verplicht onder de AVG.
Koppelingen met landelijke voorzieningen vallen altijd onder ENSIA-scope. Dit betreft niet alleen de technische koppeling zelf, maar ook de systemen die deze koppelingen gebruiken voor hun processen.
Welke systemen worden vaak vergeten in ENSIA-assessments?
Bepaalde informatiesystemen blijven regelmatig buiten beeld bij ENSIA-scope bepaling, terwijl ze wel degelijk relevant zijn voor de informatieveiligheid. Deze blinde vlekken kunnen leiden tot incomplete rapportages en onbeheerste risico’s.
Back-upsystemen worden vaak als technische infrastructuur gezien en niet als zelfstandig te beoordelen systeem. Toch bevatten back-ups kopieën van alle vertrouwelijke gegevens. Als deze onvoldoende beveiligd zijn, ontstaat een extra risico op datalekken.
Logging- en monitoringtools registreren wie wanneer toegang heeft gehad tot systemen en gegevens. Deze logbestanden zijn zelf ook beschermingswaardig omdat ze inzicht geven in beveiligingsmaatregelen en gebruikersgedrag.
Toegangscontrolesystemen zoals Active Directory of identity management-oplossingen beheren de digitale sleutels tot al je systemen. Een compromittering hiervan geeft toegang tot alles, wat deze systemen extra kritiek maakt.
Ontwikkel- en testomgevingen bevatten vaak kopieën van productiedata. Als deze omgevingen minder streng beveiligd zijn dan productie, ontstaat een beveiligingslek via de achterdeur.
Voorkom blinde vlekken met deze concrete stappen:
- Maak een volledige applicatie-inventarisatie inclusief alle ondersteunende systemen en tools
- Betrek IT-beheerders actief bij de scope-bepaling, zij kennen de technische details
- Controleer alle datastromen om verborgen koppelingen en gegevensuitwisseling te identificeren
- Inventariseer ook tijdelijke systemen zoals projectapplicaties of pilots met persoonsgegevens
- Documenteer bewust uitgesloten systemen met een onderbouwing waarom ze buiten scope vallen
Hoe BKBO helpt met het bepalen van ENSIA-scope
Wij ondersteunen overheidsorganisaties bij het identificeren en beoordelen van informatiesystemen die onder ENSIA vallen. Onze aanpak bestaat uit drie fases: inventarisatie, classificatie en scope-validatie. We beginnen met een gestructureerde vragenlijst waarmee je zelfstandig een eerste beeld krijgt van je situatie.
Vervolgens voert onze lead auditor een quick scan uit om samen met jouw IT-beheerders en informatiebeveiligingsfunctionaris de inventarisatie te vervolledigen. We brengen niet alleen de voor de hand liggende systemen in kaart, maar besteden expliciet aandacht aan vaak vergeten componenten zoals back-upsystemen en ontwikkelomgevingen.
Onze toegevoegde waarde:
- Ervaring met meer dan 1.843 audits bij overheidsorganisaties, waaronder ruim 90 gemeenten
- Diepgaande kennis van overheidsspecifieke systemen zoals Suwinet, DigiD en zaaksystemen
- Praktische scope-workshops waarbij we samen met jouw team de systemen doorlopen
- Heldere rapportages die direct bruikbaar zijn voor je ENSIA-verantwoording
- Gecertificeerde register IT-auditors die zowel technisch als procesmatig kunnen adviseren
We hanteren een ‘geen gekibbel garantie’ met vaste prijzen inclusief eventuele heraudits. Hierdoor weet je vooraf precies waar je aan toe bent, zonder verrassingen achteraf. Voor zowel on-premise applicaties als SaaS-oplossingen kunnen we Third Party Memoranda afgeven die je auditlast verminderen.
Wil je zekerheid over je ENSIA-scope en een complete inventarisatie van je informatiesystemen? Neem contact met ons op voor een vrijblijvend gesprek over hoe we jouw organisatie kunnen ondersteunen bij ENSIA-rapportage.